jueves, septiembre 11, 2008

O apagamento, un conto de Charo Canal




A finais da década do 1990 viaxamos por primeira vez a Nova York. Daquela o célebre apagamento e o contacto ca familia e os galegos de alá inspiraronnos moitas cousas. Charo escribiu iste conto que quero incluir en máis alá do transformador. No 2001 foi premiado na Feira do Libro de Madrid e publicado pola editorial Plaza y Janés, xunto con outros relatos. Con estes contos a editorial agasallóu aos seus visitantes. Traducción ao galego do castelán.


O apagamento

O curmán Melchor estaba a esperarlles no aeroporto co seu taxi amarelo. O curmán estaba alí de pé, no hall do aeroporto Kennedy, cos brazos cruzados sobre o peito e os pantalóns de algodón marrón que caían engurrados sobre os zapatos de rejilla. Tiña un aspecto diferente a cando marchara do pobo. Salvo polo escarvadentes, que coma sempre levaba colgado na comisura dereita da boca.

Ao saír da terminal, a Rosa pareceulle que lle apuntaban directamente á cara co secador da perruquería á que a súa nai acudía sempre que debía asistir a algunha voda ou algún bautizo. Facía tanto calor que o asfalto estaba a piques de derretirse baixo as rodas dos coches.

Sen baixarse da beirarrúa, Rosa sacou o pé do bordo e, coa punta do zapato, tocou o asfalto para comprobar a súa consistencia. Comprobou que a costra exterior resistía aínda que no interior o alcatrán, como lava negra, parecía incandescente.

Rosa botou unha ollada ao redor e non viu ningún rañaceos. Preguntoulle a Melchor onde estaban os rañaceos e este sinaloulle unha dirección. Alí onde o curmán lle indicou reverberaba unha mancha difusa. Na liña do horizonte a cidade era unha balsa brilante e pringosa de aceite para coches.

Rosa levaba posta unha saia curta e as pernas pegábanselle ao asento de escay do taxi. Cada pouco despegaba as pernas do asento, schhop, schhop. Unha perna, schhop. E despois, schhop, a outra. Desprender a pel do escay era como retirar o papel protector dun cromo adhesivo. Revolvíase nervosa, movía as pernas e estiraba o pescozo en todas as direccións. Ata que a súa nai mandoulle acougar.

Esa noite, desde a xanela do apartamento dos seus curmáns en Queens, puido ver por primeira vez os rañaceos, alén do East River. A cidade parecía un barco impoñente con todos os seus camarotes iluminados. Ela explicoulle ao seu irmán Raúl que aquela cidade era en realidade un gran transatlántico. Como os que atracaban no porto de Vigo, só que moito máis grande. E tíñano ben amarrado para que non partise á deriva.
—Se rompesen amarras ¿ Qué pasaría ? —Na voz de Raúl tintineaba certa inquietude.
—Pois pasaría que viría directo cara onde estamos e chocaría contra nós. Non recordas aquel barco de pesca que escachou contra os cons da praia?
O seu irmán creuna.
E tamén ela, que sempre trataba de enganalo, case, case, creu a mentira. á mañá seguinte, cando abriu os ollos, temeu atoparse a proa da illa de Manhattan embarrancada no seu cuarto. Con todo alí seguía a cidade, no seu sitio. Á luz do día deixou de parecerlle un barco.


A súa nai mostroulle un dos edificios con decenas de pisos. Era alí onde ía traballar, limpando oficinas. E explicoulle que en Nova York os rañaceos teñen nome. Como os ríos, os montes, os vales. O rañaceos onde traballaría a súa nai chamábase Panam.
Todas as tardes, a nai de Rosa marchaba en metro a Manhattan. Non regresaba até pasada a medianoite. Tiña que limpar a planta 34 dun edificio chamado Panam.
O seu pai atopou enseguida traballo na construción do túnel Holland; naquela cidade necesitaban homes que aguantasen oito horas perforando a terra sen saír ao exterior. Él, que sempre traballara no campo, dixo que se arara a terra por fóra, agora ben podía arrarla por dentro.
Pronto se instalaron nun pequeno apartamento preto de onde vivía o primo Melchor, fronte ao East River.
Co primeiro soldo compraron un televisor. Despois compraron un ventilador.

Rosa e Raúl empezaron a ir ao colexio e aprenderon moi rápido un curioso inglés trufado de palabras doutros idiomas. No colexio a mestra trataba de podar e abonar con cancións e poemas ese idioma novo para eles, “para que medre frondoso e san”, dicíalles. Pero os nenos pasaban as tardes a xogar na rúa e alí o que aprenderan contaminábase irremediablemente. En Queens, ademais dunha pequena colonia de galegos, vivían numerosos gregos e iugoslavos, que eran os seus compañeiros de xogos. Tamén hindús, paquistanís e bengalíes. A todos eles os seus pais chamaban indios.
Cando o pai regresaba do traballo subían a casa e ceaban ante o televisor. A miúdo quedaban durmidos os tres fronte á pantalla acesa, ata que a medianoite regresaba a nai e mandábaos a todos á cama.
Pero non sempre podían ver a televisión porque a miúdo saltaban os plomos. Entón ouvíase un balbordo de protestas en varios idiomas. O edificio convertíase nun galiñeiro alborotado. A que máis protestaba era a veciña do segundo E, que non tiña televisión. Polo menos era a ela á única que entendían cando se alborotaban os veciños. Falaba castelán de Cuba e o seu aspecto era tan exuberante como a súa maneira de falar.
A veciña do segundo E traballaba facendo limpeza nunha casa elegante de Lexington Avenue. Iso era polas mañás. Polas tardes quedaba no seu apartamento e entretíñase lendo revistas e novelas rosa que compraba no quiosco da esquina. Os mozos quedaban mirando para ela cando subía as escadas. Facían apostas. Intrigáballes a maneira en que se lle pegaba a roupa ás coxas e apostaban sobre se levaba ou non roupa interior.
No verán, cando a calor se fixo de novo insoportable, os ventiladores eléctricos permanecían acendidos até ben entrada a noite. A veciña do segundo E tampouco tiña ventilador. Abanicábase con calquera cousa que tivese a man.
No momento que se poñían en marcha os ventiladores, Rosa e Raúl tiñan ter-mi-nan-te-men-te prohibido acender o televisor.
Terminantemente era a palabra que a súa nai empregaba cando quería deixar claro que non estaba disposta a tolerar ningunha desobediencia. Estaba terminantemente prohibido fumar. Terminantemente prohibido traer nenos a casa. E terminantemente prohibido xogar na beira do río. O seu pai, cando quería prohibir algo, non empregaba ningún adverbio. Nunca malgastaba saliva. Limitábase a arrearles unha labazada. A aquilo afixéronse, xa non lles doían as labazadas. Mais aos adverbios da súa nai, non se afixeron.
Terminantemente prohibido acender o televisor polas tardes, no verán. A cambio, e para que lle deixasen dormitar tranquilo na súa butaca, baixo as aspas do ventilador, o seu pai permitíalles xogar na rúa até pasadas as 10h. Diso a nai de Rosa non estaba informada.
Pasara xa un ano desde a súa chegada a Nova York e Rosa e o seu irmán non coñecían aínda Manhattan. Para eles a cidade era a rúa 34, en Astoria, Queens. Todas as noites Rosa miraba pola xanela cara ao gran transatlántico iluminado e sempre listo para partir. Trataba de adiviñar en cal dos miles de camarotes traballaba a súa nai limpando retretes, pasando o aspirador e baleirando papeleiras.

Aquela tempada puñan na tele a súa serie favorita, Black Beauty, as aventuras duns nenos e o seu purasangre negro. Cada tarde Rosa e Raúl subían a casa e pedíanlle ao seu pai que lles deixase acender o televisor. Éste, invariablemente, enviábaos a xogar á rúa. “Cando baixe a calor e apaguemos o ventilador”, repetíalles.
Pero ela non estaba disposta a perderse un novo capítulo de Black Beauty. Así que decidiu contravenir as ordes, subir a casa e acender o televisor moi baixiño. Sabía que se arriscaba ás labazadas do seu pai e os adverbios da súa nai. Mais pensou que podía ver a serie sen espertar ao seu pai, que seguramente dormitaría na butaca, esgotado tras unha dura xornada de traballo.
Ao entrar na casa sorprendeulle non atopar ao seu pai durmiento na butaca, nin tendido na cama, nin no baño. Aínda asi, polo si ou polo non, Rosa puxo o volume ao mínimo. Apenas podía ouvir os diálogos, só lle chegaban os relinchos lonxanos de Black Beauty que trataba de escapar dun cortello en chamas.
Cando os nenos conseguiran por fin liberar ao cabalo e saían ao exterior do cortello tosindo polo fume, de súpeto, ocorreu. Saltaron os plomos. Foise a luz. As aspas dos ventiladores paráronse.
Rosa apurou a saír do apartamento antes de que o seu pai regresase e atopásea alí, ante o televisor que tiña ter-mi-nan-te-men-te prohibido acender. Baixou aturullada as escaleiras escuras. Ao chegar ao rellano do segundo piso ouviu susurros e unha risa que se desbocaba detrás dunha porta. Continuou a baixar e entón, cando xa casi chegara ao portal, dous pisos máis arriba algién saíu ao corredor e tropezou.
Puido ouvir con toda claridade unha maldición curta e sonora. Unha maldición como un golpe de karate. Como as do seu pai. Soubo que era el e soubo tamén que saía do apartamento segundo E.

Na rúa a Rosa sorprendeulle a escuridade. Levantou a vista máis aló do río e non viu luces. Non había nin unha luz en toda Nova York. O gran barco estaba completamente apagado. “Agora si que a fixen boa”, pensou, “saltaron os plomos en toda a cidade”.

Aquilo non se arranxaba cunha labazada. Aquilo non se arranxaba nin cunha retahíla de adverbios. Manhattan era un muro de escuridade. E dentro habería un barullo de voces en diferentes idiomas. Na planta 34 dun rañaceos chamado Panam, cando Black Beauty e os nenos escaparon do cortello incendiado e saltaron os plomos, a súa nai, por un momento, detívose cunha papeleira chea de lixo na man. E sospeitaría que a súa filla desobediente acendera o televisor.

E mentres, o seu pai, en vez de descansar na súa butaca baixo as aspas do ventilador, rumoreáballe algo á rapariga do segundo E, e facíaa rir. Él, que nunca malgastaba saliva.

E todo pola súa culpa. Mil veces llo tiñan dito, mesmo prohibido ter-mi-nan-te-men-te, que non se pode acender o televisor cando están os ventiladores en marcha.

3 comentarios:

Anónimo dijo...

Muy buena la descripcion. Menos mal que esto "le paso" a Rosa en el 1965 y solo fueron 25 millones de habitantes los afectados, porque si hubiera sido en el del 2003 si que hubiera estado en "serios problemas", con 40 millones!.Me gustaria saber lo que le hubiera pensado Rosa cuando cuando aquel "enorme barco" le fue derribado sus mas altos mastiles.Ese "enorme barco" sigue en pie y con mas fuerza que nunca.Ni apagones ,ni ataques dejaran que New York sea una de las ciudades mas fascinante del mundo.
A New Yorker

Anónimo dijo...

Interesante imagen de Nueva York. Gracias Charo.

Anónimo dijo...

Recibe os meus parabéns , Charo , por esta estupenda e ben artellada historia.