Andorra, un país nas montañas

A 2800m. de altitude, mentres recuperamos o alento cun té quentiño, penso no sorprendente que resulta este pequeño país, de 400km2 e 90.000 cidadans, ubicado nas altas montañas dos Pirineos e sobre o que España e Francia comparten unha especie de tutela. A ollada circular, desde este platiño voante, panorámica acristalada, que resalta as impresionantes cimas, moi fermosas, cas primeiras neves do ano. Este pais ten 65 cimas, de máis de 2500m. de altitude. A lingúa oficial é o catalán, con algunhas variables fonéticas.

Xa non é un páis onde mercar barato, eiquí merquei unha cámara analógica no 85. Hoxe, soio aforras o IVA e, ainda así as colas neste país, que se construie ao longo dunda estrada, conta con un comercio semellante ao de calquera capital europea.

Diana, de Verín, filla de emigrantes galegos en Suiza, traballa dende fai 10 anos no hotel Grau Roig, ao pe das pistas de Granvalira, e dí que agora a cousa non anda moi ben, hai 100 parados, no país…!, da a impresión que todo o mundo sabe a quen lle falta o traballo.

A Mariña e Antón encantalles baixar escurrindose polo Pic Blanc, unha das cimas máis altas. Logo de varias clases os cativos xa son capaces de baixar por pistas negras.
A sensación de libertade que produce deslizarse pola neve pronto engaiola aos meus cativos. Cando marchamos e lle damos as costas esta terra, Mariña dase a volta, mira, e dí, “Andorra, non te vou a esquecer…”

Achegar a arquitectura aos nenos.

Hoxe Antón e Mariña poideron participar nunha actividade organizada na sala oval do MNAC, coa asociación Construíndo a Sala, un taller de arquitectura para nenos e nenas de idades comprendidas entre 7 e 12 anos que ten por obxectivo achegar a arquitectura aos nenos e nenas dunha maneira creativa e lúdica, dándolles as ferramentas para comportarse como futuros usuarios responsables da seu espazo. Uns 600 nenos e 200 arquitectos, diseñadores, artistas e educadores que de forma voluntaria traballan porque os nenos e nenas constrúan a maqueta dun edificio. A idea naceu en Holanda, leva catro anos organizándose en Barcelona e agora tamén se vai facer en Bos Aires.

Virxilio Vieitez, no Marco

As fotos de Virgilio Vieitez, o fotografo oficial da vida social da Terra de Montes, poderase ver no Marco —Museo de Arte Contemporaneo de Vigo—, ata abril do 2011. Unha boa oportunidade para coñecer a súa particular ollada sobre os sesenta, o impacto da modernidade e a emigración. Interesante artígo de Teresa Cuíñas en El País.

Carlos Núñez, alborada en Sant Cugat

Cando Gerard, un amigo irlandés que dirixe a programación do Auditori de Sant Cugat, faloume ilusionado, fai un ano, de que ían traer a Carlos Núñez a Sant Cugat, pensei que xa era hora de ver en directo ao "Jimmy Hendrix da gaita", ao noso músico máis universal e o seu xiro lusófono. Unha compañeira avogada pola mañá preguntábame, con sorna, si eu podería aguantar un concerto dese tipo calvo, con melena…, toda a noite facendo pi, pi, pi… Non o sei, xa cho direi o luns…



Onte a noite, Carlos Nuñez emocinou a rachar no Auditori de Sant Cugat a un público entregado, complice. A súa posta en escea é moi boa, a súa pata tola movéndose a un ritmo endiablado é contaxiosa. Coa súa gaita negra, o sonido parece confundirse nunha especie de roda tola, non se sabe onde está a gaita e onde están os pes. Él e os séus músicos tocaron os temas do último album “Alborada no Brasil”, un disco froito da busqueda do seu bisabó que se foi ao Brasil a principios do século XX e como tantos galegos nunca máis se soupo del, se morreu ou quixo desaparecer.

Desa viaxe ao Brasil, Carlos Núñez volta cas mans cheas, mestura ritmos, vidas, cheiros, sensacións, emocións e historias. O resultado e unha música de gran beleza, chea de vida e alegría. Como case sempre o noso gaiteiro asume riscos, non ten complexos, colle a tradición e reinterpretaa dende a modernidade.

A Sagrada Familia segue en pe

Dín os xornais que a tuneladora Barcino xa pasou a Sagrada Familia e ésta segue en pe. A obra de Gaudí, sen fundamentos e sen licencia poderá seguir sendo construida durante séculos, superando os riscos que o progreso e a demagoxía política comporta. A carón do meu despacho están a construir un burato como o que se ve na foto. O Ave na súa comunicación con Francia pasará por baixo dos nosos pes. Gusto moito do tren, e é a posibilidade de ter esta opción nas viaxes a Francia resultame moi atractiva.

Dende Roncesvalles a Puente la Reina

A finais de setembro chamei a Joaquín para proporlle facer o inicio do camiño de Santiago, tres ou catro etapas soio, unha toma de contacto, non costou convencelo, él viña de volta das vacacions en Asturias e pensaba tamén na idea de andar o camiño.

Fai uns días achegámonos ata Roncesvalles. Chegamos na hora crepuscular a esta mítica vila dos Pirineos, onde o cabaleiro Roldán, que formaba parte da retagarda de Carlomagno, perdeu a vida, nunha emboscada. De ahí ven o “Cantar de Roldán”, o cantar de gesta que narra istes feitos históricos deste heroe da época.



Dormimos debaixo de unha bobeda gótica, en liteiras, metidos en sacos, como na mili, di Joaquín, eu non a fixen. Todo por seis euros. As seis da maña, de noite, fomos expulsados a rúa…” veña, a facer camiño”. Chovía, facía frío e non se vía nada, así foi como empezamos o camiño.

Logo foi clareando, 30km de lameiros, vacas, fragas, subidas, baixadas, cabalos, pontes, rios, aldeas, pobos, máis fragas, a fermosa paisaxe de Navarra que vai mudando dende os 900m ata aos 500m.


Novo día, segunda etapa, Zubiri, Pamplona, camiñar durante horas a carón do río Arga, a frondosidade da paisaxe que nos leva ata a cidade dos San Fermíns. Pamplona atópase entregada ao mito de Hemingway. O café Iruña, o hotel La Perla, a rúa Estafeta, moitas pegadas nesta xeografía do xornalista e escritor norteamericano, fascinado polo mundo dos touros.

Última etapa, fin do noso camiño, ata agora, Pamplona, Puente la Reina, cambio de paisaxe, o verde forte vai mudando a marrón claro. As fragas son agora de moliños de vento. Duras subidas e molestas baixadas, agradables conversas e moita fraternidade a carón do camiño.

O Priorat, a Ribeira Sacra catalana

Na provincia de Tarragona, perto de Reus e do mar, atópase a comarca do Priorat, terra de viño, aceite e auga, como reza a publiciadade desta zona de Cataluña que ten moitas similitudes coa Ribeira Sacra.

Encoros, socalcos, viño, románico e lendas. A denominación de orixen do “Priorat”, con duas subzoas —Montsant e Priorat — gañou nestes anos prestixio e sona.



Lexos quedan os tempos do viño do Priorat como sinónimo de viño de mesa, con escaso prestixio.

Os seus viños, representados por multitude de marcas, entre elas a do cantautor Lluis Llach, alcanzaron agora gran prestixio e atópanse entre os máis valorados do país.



No fermoso pobo de Siurana, unha atalaia aparentemente inexpugnable, visitamos os resto do castelo onde os mouros resistiron ata o últjmo momento. Conta a lenda que a raiña moura, antes de ser atrapada polos cristians, galopou a gran velocidade saltando ao vacio. O seu corpo nunca se atopou, máis na pedra quedan as marcas do seu cabalo, que intentou frear.

O Caldelao C.F. mítico

Agora que O Caldelao C.F. renace con forza, impulsado polo Cuchú Baldonedo e o Carlos de Vilanova compre sacar esta foto de O Caldelao C.F. mítico, o Caldelao C.F. dos inicios. Son os felices oitenta. Alguén decidiu facer un campo de futbol no Texo, logo veu o noso equipo, moita forza e pouca técnica, pero algún partido gañamos, como non íamos a ter enerxía si entrenábamos a carón das torres de alta tensión. Canto pelo, que cores, que peiteados… é certo, houbo outro Caldelao da xeración dos sesenta, pero ises xogaban soio nos Remedios e algunha outra festa floral, de mítico nada.

Reinventar as feiras

Hoxe “El País” publica unha foto moi fermosa que ilustra unha nova sobre a feira de Monterroso. A feira de Caldelas tamén tiña sona máis alá do seu ambito propio, era o punto de encontro de unha xeografía humán moi aislada, que aproveitaba as feiras para conectar co mundo. Parece que en Monterroso están a reflexionar sobre o presente, pasado e futuro destas feiras tan importantes para economía local, ata fai pouco. Un bo ejemplo a ter en conta por os caldelaos antes de que a nosas feiras morran completamente.

O Sil, a súa auga e o catamarán

Cos seus 17 encoros o Sil está prisioneiro na maioría do seu curso mostrandose dende fai anos cunha apariencia que non é a súa. Xa fai tempo que as augas están baixas e podese ver o seu antigo orixe, de rio máis modesto, cas súas estradas e pontes anegadas. Iberdrola anda facendo obras e por eso agora as augas están así, parece que os catamaráns non poden circular nestas circunstancias e están causando, según puiden escoitar polo Castro, moitos perxuicios a restaurantes, bares e casas rurais. Nas democracias modernas quen causa un perjuicio ten que reparalo, pero para iso hai que organizarse e ser forte ou parecelo, e ese é un camiño que hai que percorrer.

Antón, entre a PSP, a DS e o novo curso

Antón cambiou a súa PSP por unha DS. Da súa relación con José, un novo amigo do Castro, saiu a firme convicción de que o futuro pasa pola DS. Antón insiste en que baixe de Internet de golpe 40 ou cincuenta xogos, coma fai todo o mundo, dí él, logo pregunta… que é iso de piratear..?. A foto está feita en Oaxaca nun fermoso patio dunha casa que da a rúa Alcalá, onde se atopa o restaurante Os Danzantes. Case se sente o chorro da auga que corre pola fonte.
Xa bule de novo a vida na Floresta, maña comenza un novo curso e as lembranzas de Oaxaca empezan a ser borrosas.

Retrete sostible

Retrete con cisterna no exterior. Castiñeiriño,
Santiago de Compostela.

Muros vexetais

Muro de cactus no xardín botanico do Mosteiro de Santo Domingo en Oaxaca.

Ana e Jose, 25 anos de matrimonio

Debaixo de un carballo de 100 anos, na aira da casa da Airexa, Ana Sotelo e Jose Pulido celebraron os 25 anos do seu matrimonio. Baixo a sombra protectora desta árbore, que según a aboa Matilde cando ela naceu xa estaba alí, este matrimonio cincuentón xuntou aos “Bilbirichos”, algún “Chiquito” e xente de Bóbeda para dar conta dun churrasco e outras viandas. Lástima que os brazos do xitano non fosen máis longos.

Coti, sentado no medio do matrimonio poñía espacio e freno a temperatura que ainda hai entre a da Airexa e o de Bóbeda. Cándido, ao fondo, que vive entre O Castro e Nova York e anda moi preocupado polas perdas na bolsa, saudaba en plan estatua da liberdade. Lola estaba moi leda na nova fase dos seus recuperados amores. A aboa Matilde miraba para todos, leda de ver a tanta familia xunta. O Domingo, que vive en Nova York, chegou a ter tres traballos e acabase de xubilar, decía que non sabía que facer con tanto tempo. O Pepe falaba da bravura dos seus bois e da súa sorpresa ante a prohibición dos toros en Catalunya. Jose facía un profundo análisis das razóns da ciudadanía catalana e remataba decíndo que eran sospeitosos de facelo soio por amolar, soio por amolar…

Romina estaba ausente e escondíase detrás de unhas gafas, ainda non fora a dormir. Miguel daballe duro ao churrasco facendo acopio de forzas para iniciar a carreira de arquitectura. Bene escoitaba atenta a Fabiola, Lucita e Ana que falaban da viaxe que van facer a principio de setembro ao interior da selva Peruana, a unha misión que se ocupa de atender a 300 nenos.

De ternera, claro

Carnicería no mercado de Puerto Escondido, México.

In memorian de Gonzalo Fidalgo

Gonzalo xa se atopa no Castro. Faleceu en Valencia onde tiña o seu domicilio, ainda que pasaba grandes temporadas no Castro. Deixou dito que non quería enterro pola igrexa e pediu que un grupo de gaiteiros tocara na súa despedida, mentres os seus restos ían para o camposanto de Cimadavila.

Gonzalo foi o noso padriño na loita pola peatonalización. No agosto do 2006 estaba charlando con él diante do antigo café Caldelas mentres mirábamos o caos da praza de O prado. Entre os dous animámonos a recoller firmas solicitando a peatonalización de O prado. Daquela parecía imposible pero a semente de Gonzalo e nosa foi dando o seu froito e pouco a pouco aquela iniciativa polo noso pobo vai tomando forma.

O Prado, un espazo en transformación

Pouco a pouco a praza de O Prado e os seus espazos anexos van sendo rehabilitados e ordeados. Unha man invisible, dende o Concello vai transformadoo todo. Agora tocoulle a zona que da acceso a unha parte das Laguiñas, a carón do Concello. Tamén a fonte foi rehabilitada. Nestes días andaban retirando as máquinas e ferramentas. O “forno” abriu tenda de bicas, no altiño, axudando na mellora e recuperación da actividade da zona.

O espazo peatonalizado, fonte de controversas nun tempo recente, frente ao Grilo e O Rubio foise consolidando. Moitos coches que pasan pola estrada, ven o ambiente, e paran a tomar algo, e coido que non é polo aparcamento. O Mingos dí que él foi o que saiu peor, pero recoñece que a cousa mellorou moito para os dous negocios. Os bares que están fora da praza protestan, a xente quedase demasiado tempo sentada na praza e o negocio non corre para os demáis. Acaso quererán máis peatonalización...?, convencerá o Cuchú a Pura para cambiar os zapatos por botellas...?. O seu local é un dos mellor ubicados, lonxe da estrada, o máis tranquilo. O tempo o dirá. Moitos dín que o que falta é un novo restaurante que aumente a oferta actual. Moitos dín que aos coches que aparcan alí quedanlle dous telediarios. A veces soio hai que mover a gran pedra para que colla un pouco de forza e comence a rodar.

Pero a cousa non debe de ir tan ben. Fai uns días o Mingos zarandeaba unha señal do catamarán, no cruce da estrada de Monforte. Achegueime onda él, por un momento case me preocupou, pregunteille que que lle pasaba ca señal, e díxome que estaba peligrosa, que estaba mal alí, que calquera se podía facer daño, logo que os de Iberdrola andan facendo un tunel, e que o “forno” abría unha nova tenda, e que a bica de noces e roxos da Malena non ten igual.

Así foi como deixei o Castro, preparado para recibir as festas. Este ano grandes carteis anuncian que serán Hollywood e Manhattan as que animarán as noites de setembro.

O día despois da festa

Festa de Alais, un dia despois.

Unha ollada ao Castro, nos sesenta

A foto é dun cadro firmado por Eva, que se atopa en “Calzados Baldonedo”, que se reflexa na foto. O cadro está pintado ao oleo e representa o Castro no ano 60, aproximadamente. As almeas do castelo ainda non foran rehabilitadas, A casa do Conde Oleiros ainda non se convertera en residencia de curas, A Lurucha e Maruja ainda non acabaran a casa, ainda existía a casa da Pilar ca súa horta . O Casado tiña fermosas vistas. Moitas das casas da rúa pequena ainda non levantaran os seus pisos. Unha vila co seu aspecto rural. Entre todos acabamos con él.

A ollada da Mariña

Dende o alto das montañas artificiáis de Manhattan Mariña quere ver. De puntillas sobre as súas sandalias fuchica no aparato e intenta ver. Dende alí arriba a cidade é fraxil, case de xuguete, así a ven o seus enemigos. Si todo o mundo mira e que algo interesante debe de haber alí abaixo. A Mariña quere mirar, na man esquerda o seu osiño, sempre con ela, explicalle que hai unha gran cuadrícula verde con manchas humedas no medio de moitas casiñas. Xogamos a porlle nome as altas montañas artificiais. Hoxe Antón vaille dando forma a unha cidade no patio da nosa casa. Mariña pregunta si terá Museos.

A burbuxa das casas rurais

Hoxe o xornal El País, na súa edición de Galicia, fala da Burbuxa no eido das casa rurais. Expón a dificultade de vivir de esta actividade, ainda que pode ser un complemento a outras actividades.

"La fantasía urbanita de vivir en una postal bucólica con casa de piedra, mantel a cuadros y empanada casera en la mesa ha arropado el auge del turismo rural, que en dos décadas ha generado una red con 575 alojamientos y 6.870 plazas operativas. Este negocio -subvencionado por la Xunta y la Unión Europea- despuntaba como gallina de los huevos de oro a principios de los años noventa, pero la crisis ha expuesto sus debilidades y los propietarios se preparan para que la burbuja explote".

Monte Albán, a cidade dos Olmecas

Perto de Oaxaca hai un grupo de pequenos cerros con formas misteriosas, o taxista que nos leva a ver as ruinas de Monte Albán dí que son cidades agochadas baixo a terra, pero que ainda non se pudieron investigar. Os restos Arqueolxicos das culturas precolombinas son abundantes en México. Perto do 1930 o arqueólogo Alfonso Caso descubriu agochada baixo a terra as ruinas de Monte Albán, un fabuloso conxunto arquitectónico de grandes dimensións onde había templos, grandes pirámides, un observatorio para ver as estrelas e medir o tempo e seguir o movemento dos astros, espazo para o xogo da pelota e tamén gradas dende onde poder ver as ceremonias que se levaban a cabo no alto deste cerro modelado pola man humán.

Nun dos templos hai unhas figuras que nunha primeira mirada foron calificados como “os danzantes” por Alfonso Caso. Hoxe estes relieves, xa máis estudiados, según nos dín, representan explicacións médicas, mulleres de parto, figuras con xestos de dolor, trepanacións…etc, e parece que servian para explicar os coñecementos médicos a estudiantes.

En Oaxaca un restaurante leva por nome “los danzantes". Atopase no patio de atrás de un antigo edificio da Rúa Alcalá e é un exemplo da cociña mexicana de vangarda que busca novas formas cos productos de sempre. Outro ejemplo para lembrar é “casa Oaxaca”, no centro perto da Igrexa de Santo Domingo.

Diario de un neuyorquino en Oaxaca

A nosa compañía “Mexicana” suspendeu pagos e todo apuntaba a súa entrada en quiebra. Cando chegamos ao aeroporto de Oaxaca dixéronnos que os voos internacionais estaban cancelados. Vaia, non podia sair todo tambén. Soio logo de moitas chamadas a México e a isoportable presión de Charo, que os ameazou con unha plaga de mariposas monarca, dixeron que se levantába a suspensión para facer o último voo de México D.F. a Madrid. Finalmente voamos nun Airbus enorme, medio cheo, ca xente que levaba varios días colgada no aeroporto de D.F.

Xa estamos en Barcelona e costa aterrar logo de tanto viaxe. A nosa cabeza ainda está en Oaxaca. Mentres escribo leo o fermoso diario de Peter Kuper, un dibujante neoyorquino que se tomou dous anos sabáticos para ir ca súa familia a Oaxaca. A súa estancia coincidiu con unha protesta de maestros que se manifestaban polos baixos salarios, e que foi duramente reprimida polo gobernador local. Morreron dous maestros e un xornalista norteamericano. O que empezou como unha pequena manifestación acadou nun gran alzamento popular e o envío de 4000 efectivos do exercito para tomar a cidade. Kuper dibuxou o que viu neste tempo e con ise material, a modo de diario, a editorial sexto piso publicou este fermoso libro, agasallo de Enrique López Tepox, de Puebla.

Cobrar por ver o mosteiro de Santa Cristina…?

O concello de Parada do Sil quere cobrar ou cobra xa por ver o fermoso mosteiro románico de Santa Cristina, unha da xoias da Ribeira Sacra. O cativo presuposto das institucións municipais non da para atender ó patrimonio. Estamos dispostos a pagar pola cultura, polo patrimonio noso. Podemos manter o patrimonio sen axuda. Un pequeño custe pode disuadir aos visitantes. Mellorará a situación do mosteiro ao cobrar. Que pasa noutros lugares…?.

Parada en Oaxaca

Hai un paraíso. Non está no caribe. Está a 1500m de altitude, en Oaxaca, nun mosteiro no centro da cidade, adicado antes a Santa Catalina de Siena. O seu uso foi cambiando cos tempos. Perto de 400 monxas vivían eiqui, logo ca revolución e a desamortización dos bens das congregacións relixiosas pasou a ser cárcere, logo oficiñas do concello e hoxe hotel, un hotel xestionado por a cadea “camino real” da familia galega de Avión, Vázquez Raña. Catro grandes patios cheos de árbores e prantas e unha alberca, converten a este establecemento nun verdadeiro oasís no centro da cidade de Oaxaca. Resulta moi interesante ver como a orde dos Dominicos soupo utilizar nos tempos de Cortés aos artesans indíxenas que aportaron as formas da súa tradición na decoración dos arcos, portas e murais.

A árbore máis vella do mundo

Unha gran tormenta con aparato eléctrico acompañou a nosa viaxe. Moitas rúas estaban inundadas e a cidade por momentos parecía Venecia. Pola fiestra ían desfilando moreas de pequenos negocios, case todo o mundo vende ou troca algo nesta cidade de casas de pranta baixa, que se extende sen límites precisos, onde viven perto de un millón de persoas que sempre están a comer. O día estase complicando, Charo mirame para ver que digo. Antón, Mariña, Mateo e Lucas xogan sen importarlle moito a choiva.

Saímos de Oaxaca a visitar Santa María de Tule, onde se atopa o ser vivo máis lonxevo da terra, o árbol de Tule. Viaxamos como convidados no coche de Lara, promotora do sitio en internet “melodijolola”, unha web con miles de seguidoras, onde atopar consellos moi útiles para non aburrirse no D.F. Conduce con moita seguridade e gran decisión Leonor, a directora da Fundación Carolina en México. Lara, a súa filla, vai guiándonos co seu ifone. Como Chove demasiado, Leonor, acostumbrada a tomar decisións, improvisa unha visita a un telar situado en Teoticlán del Valle, xestionado por unha parella de Zapotecas moi amables e simpáticos que ainda conserva a súa língua. Usan o mesmo telar que veu da vella Europa fai cincocentos anos. Fabrican cores e reinterpretan as formas da súa tradición. Mostrannos como matizan as cores, e como obteñen o grana cochinilla. A choiva vai menguando, abandonamos Teoticlán e buscamos a estrada que vai a Tule.

A árbore ten uns dous mil anos e unhas dimensión colosais. Este testigo de dous mil anos viu pasar a seu carón a todas as civilizacións precolombinas, aos españois de Cortés e o que lle quedará por ver, pois conta con boa saude, según Leonor está moi coidado. Non podería ser de outra maneira, o seu valor e como o de unha catedral, comenta Charo, unha verdadeira obra de arte. Leonor levanta a mirada e ve un buho branco que nos olla con curiosidade dende o interior desta árbore que máis que unha árbore é unha fraga enteira. O buho, con seguridade, son os seus ollos e oidos e nesa intre estába tomando nota do balbordo que montán os nosos cativos mentres corretean arredor do círculo máxico que traza esta árbore, mollados pola auga que non cesa.

A Verde Antequera, Oaxaca

Dín que esta cidade inspirouse en Antequera, un pobo andaluz e foi chamada " La Verde Antequera". Oaxaca está ordeada nunha cudrícula perfecta, dacordo ca idea do urbanismo español da época, e foi fundada, tal como a coñecemos, en tempos de Cortés. De feito, o Rei Carlos V nombrou ao conquistador de méxico, Marqués del Valle de Oaxaca. Daquela Moctezuma dixolle a Cortés que o ouro viña de Oaxaca, tributo que pagaban a Tenochtitlan os pobos asentados nestras terras, polo que os conquistadores puseron o pé moi pronto en Oaxaca. Para a Nova España, moi pronto, máis importante que o ouro, foi o cultivo da seda, pola abundancia das moreras e da man de obra. No século XVII priorizouse o cultivo do algodón e no XVIII a exportación do tinte procedente da grana cochinilla, o roxo que daba color incluso a roupa dos papas, converteuse nunha fonte de ingresos extraordinaria para as encomendas desta zona.

Estamos no tempo das choivas, fai bo tempo pero pola tarde hai grandes nueves, choivas e tormentas, que chegan case a facer de noite o día, como se ve nesta foto da rúa Macedonio Alcalá, unha fermosa rúa ca arquitectura andaluza da época, grandes casonas, soio de pranta baixa, polos terremotos, con fermosos patios interiores. A pobreza, do último século, deixou esquecida a esta cidade. Agora é un conxunto monumental de gran valor, cheo de bares, restaurantes, galerías de arte e hoteis fermosísimos. As ordes religiosas como os dominicos, os agustinos, os franciscanos construiron moitos mosteiros e igrexas, nunha competencia que da idea da riquezas que conseguiron nos séculos posteriores a conquista.

Boda, no crepúsculo

Moitos amigos, familiares de Madrid, Algeciras, Londres, Barcelona, Chile e México D.F., acompañaron aos noivos nunha ceremonia baixo o último sol do día. Unha boda a altura da noiva, combidados interesantes, rutas culturais, no paraíso dos surfistas, Puerto Escóndido, no verdadeiro fin do mundo, si o mundo ten fin. Moita relixiosidade para unha apóstata confesa. Na hora crepuscular, entre lusco e fusco, Mariña e Anjali entregaron os anelos a Rafa, que oficiou a ceremonia, e deu mostras de ser máis que un amigo cando lle intentou poñer o anelo a Emiliano. Marcela tremeu, María e Patricia saindolle ao paso e impedirón, no último intre, que as arras se confirmaran entre os dous amigos. Moito mexicano, de orixen español, gran parte dos amigos de Emiliano veñen do Colexio Madrid, unha institución fundada polos exilados republicanos, onde dín que cada día se escoita o hinno da republica. Paula Canal, un dos activos de Anagrama, casa co escritor méxicano Emilino Monge. Endogamia transatlántica do sector do libro.

Unha boa excusa para facer viaxar por México, ata o Pácifico, a familiares e amigos, coñecendo lugares e xentes extraordinarias. Moito baile, copas, festa, música baixo unha palapa a carón do Pácifico.

Terror a voar en avioneta

Paula Canal e Emiliano Monge casaron en Puerto Escondido e esta é a razón de que viaxaramos a ista cidade do estado de Oaxaca, nas augas do pacífico. A maioría dos combidados tiñanlle medo á avioneta e preferiron facer os 300Km que hai ata alí, por estradas cheas de curvas e buratos, nunha viaxe que dura 8 horas, amortiguada polo Tequila. Outros preferimos facer a viaxe nesta avioneta que nos levou ata o noso destino en media hora. Un verdadeiro pracer, que salvo cando saímos de Oaxaca, entre nuves, sen ver un carallo, foi unha viaxe moi segura. Como voa baixo poidemos disfrutar vendo a paisaxe da Sierra Madre do Sur, así como a pegada human na paisaxe. Oaxaca é un dos estados que máis pobos ten e tamén a máis pobre. Dende o aire estes pobos, ca sua forma racional, ata parecen ordenados. México é un autentico disparate para os sentidos. Hoxe iremos a ver as ruinas de Monte Albán.

Surfeando en Puerto Escondido

Levamos dous días en Puerto Escondido (Oaxaca), a carón das augas do Pacifico, ainda que non son nada pacíficas, hai ondas de tres e catro metros; é o paraíso dos surfistas profesionais. Bueno Antón non é profesional pero puxolle moita gana como se ve na foto e gracias aos consellos do seu primo Carlos Canal logrou xugar ca forza das ondiñas que rompian na praia de Zicatela.

Do Caribe ao Pacífico

Poidemos sair da illa. Frankie non correu moito e a volta a Tórtola foi ben.

As illas que non lle interesaron a Colón

Para chegar a nosa illa hai que voar a illa de Puerto Rico (aeroporto internacional), e logo dende alí coller outro avión ata Tórtola (illas Británicas). Dende Tórtola hai que coller una taxi de auga e ir ata a pequena illa de Jost Van Dyke. Maña cedo temos que desandar o camiño, voltar a Tórtola nun taxi de auga, Antón insiste en que non lle pague ao piloto si corre moito, vamos si vai saltando por riba das ondiñas, como cando viñemos, logo voar a Puerto Rico e dende alí ir a Miami, a nosa escala de dous días, antes de ir a México D.F.

Unha ollada a intevención do home na paisaxe

A asociación de Turismo Rural da Ribeira Sacra Ourensá, que agrupa dende casas rurais, que dan habitacións individuais, ata apartamentos e casas que se alugan completas e é unha mostra bastante amplia da oferta hoteleira da Ribeira Sacra, ven de producir un exposición moi ambiciosa culturalmente que leva por título “Os que habitan en nós”, comisariada por Sabela López Pato.

A exposición estará no castelo do Castro do 5 de agosto ao 31 de octubre deste ano. A inauguración será o xoves día 5 de agosto ás 17h. Espero poder vela a finais de agosto, se me podo achegar ata o Castro. Parece unha moi boa iniciativa e hai que felicitar aos directivos da asociación Turisacra (Adolfo, Nini e Manolo…) representates da pequena industria turística en alza que ten que apostar pola calidade como obxetivo que pode axudar as institucións locais a xerar contidos culturais como esta iniciativa.

Dín os seus organizadores que “ A Ribeira Sacra, como toda Ga¬licia, foi, cando menos desde a Idade do Ferro, unha área xeo¬gráfica marcadamente agraria. As sociedades campesiñas que a habitaron deixaron a súa pegada. Os aterrazamentos, os socalcos e os cómaros labrados nas abas do canón do Sil teñen a súa orixe na alta Idade Media e configuran unha arquitectura monumental á altura do Románico. A superviven¬cia da comunidade campesiña tra¬dicional ata os anos sesenta do s. XX permitiu que este patrimonio se conserve na actualidade, devolvéndonos a mirada e as mans de todos aqueles que o fixeron posible e habitan aínda hoxe dentro de nós. “

“Os que habitan en nós son todos os seus ecos, nas vides, nos castiñeiros, nos muíños, nos fornos, nos sequeiros, nas hortas, nas touzas, nas tapadas, nos lameiros, en América, na guerra, na represión, nos encoros, en Suíza, no gando, en nós.”

Manhattan, dende o ceo

Unha das cousas que máis lle gustan aos humans é ver as cidades dende o ceo. Xogar ao punto de vista dos deuses. A mirada cenital é un poderoso atractivo para calquera cidade que aposte polo turismo, e a magnitude da cidade dos rañaceos merece a pena vela dende arriba. Ata a súa destrucción, as torres xemeas eran un dos puntos máis visitados da cidade. Na miña primeira visita a a Nova York, no ano 96, vin Manhattan dende alí, tamén no ano 2000, e a vista era moi boa pero non comparable a que se pode ter dende a zona do Midtown. Antes de vir a illa pasamos por Nova York e subimos ao alto do Rockefeller Center, a mellor atalaya para ver Nova York. O custe da entrada é alto (30$), pero paga a pena. As vistas son impresionantes. Antón e Mariña xogaron a recoñecer a silueta dos grandes rañaceos. Na foto, unha vista de Central Park, cos edificios do Upper West Side a esquerda. Unha liña de edificios de grande altura e calidade construidos a principios do século pasado. As torres Dakota, onde vivía Jonh Lenon, por exemplo. Un hotel situado a carón do Museo de Historia Natural permitiunos disfrutar duns día no centro de esta cidade. Ver os museos, pasear polo centro e, como nas películas, puiden correr cedo arredor do lago The Reservoir, como fan centos de neoyorquinos.

Animais prehistóricos

Entre os moitos animaliños que hai nesta illa destaca esta lagartixa caribeña, non coñezo o seu nome. Hai moitas ao arededor da nosa casa nas paredes e árbores. A cola parece de un dragón e lembra a forma de animais prehistóricos. Debaixo do pescozo pecha e abre un medio circulo de cores que se asemella a un abanico, e bastante impresionante. Esta lagartixa é ademáis moi útil na cadea dos animais, come formigiñas moi pequenas, que aquí abundan moito, lástima que non coma mosquitos.